مهارت_­­های اصلی در آزمایشگاه شیمی آلی (شیمی آلی عملی)

تکنیک­‌ها و مهارت­‌های آزمایشگاه شیمی آلی جزو مهارت­‌های پایه‌­ای در تمامی آزمایشگاه‌­ها و فرایندهای شیمیایی هستند و فارغ از رشته و گرایش دانشجویان یا محققین، اکثریت افراد آزمایشگاهی با این مهارت­‌ها سر و کار دارند. بعنوان مثال تکنیک­‌هایی چون تقطیر، استخراج، نوبلور کردن، کروماتوگرافی لایه نازک، و تعیین نقطه ذوب مواد جزو مهارت‌­های ضروری هر شیمیدان محسوب می‌­شود. آزمایش­‌های یاد شده عموماً تحت عنوان درسی شیمی آلی عملی در دانشگاه ارائه می­‌شود. دانشجویان رشته شیمی دو واحد جداگانه آزمایشگاه شیمی آلی 1 و آزمایشگاه شیمی آلی 2 را دارند که در اولی مهارت­‌های ذکر شده در بالا و در دومی انواع واکنش‌ها و سنتز مواد آلی آموزش داده می‌­شود.

آموزش آزمایشگاه شیمی آلی برای چه کسانی ضروری است؟

با توجه به توضیحات فوق، آموزش مهارت‌های آزمایشگاه شیمی آلی برای دانشجویانی که قصد موفقیت در واحد درسی آزمایشگاه شیمی آلی و پایان‌نامه یا پروژه‌­های تحقیقاتی‌شان دارند ضروری و مفید است.

ویژگی­‌های آموزش آزمایشگاه شیمی آلی

در آموزش حاضر، تکنیک‌­های پایه­‌ای شیمی آلی با جزئیات و فوت و فن‌­های عملی ارائه شده است بطوریکه قابل استفاده برای دانشجویان مبتدی کارشناسی و همچنین پژوهشگران تحصیلات تکمیلی و صنعت باشد.

در این آموزش خانم دکتر دین پرست بعنوان مدرس آزمایشگاه شیمی آلی، تجربیات بیش از 16 سال فعالیت آزمایشگاهی خود بعنوان یک شیمیدان آلی را در اختیار علاقه­‌مندان قرار می­‌دهند. ایشان بعنوان مدرس با تجربه شیمی آلی، در تهیه این آموزش از معتبرترین منابع جهانی شیمی آلی عملی استفاده کرده و مطالب هر فصل را مطابق با سرفصل­‌های ارائه شده توسط وزارت علوم و همچنین وزارت بهداشت برای تدریس شیمی آلی عملی تهیه کرده­‌اند.

امید است فراگیران عزیز بتوانند با استفاده از این آموزش جامع، پایه­‌ای قوی و صحیح برای فعالیت­‌های آزمایشگاهی خود بنا کنند و با بکارگیری مهارت­‌های لازم، در مسیر اهداف آموزشی و تحقیقاتی خود موفق باشند.

سرفصل‌های آموزش آزمایشگاه شیمی آلی 1

جلسه اول: اندازه‌گیری نقطه ذوب

• تئوری نقطه ذوب
• عوامل موثر در نقطه ذوب
• کاربردها
• روش‌های اندازه‌گیری نقطه ذوب
• وسایل مورد نیاز
• آماده‌سازی نمونه
• مراحل اندازه‌گیری نقطه ذوب با لوله Thiele
• مراحل اندازه‌گیری نقطه ذوب با دستگاه
• نکات مهم در آزمایش اندازه‌گیری نقطه ذوب
• مثال: اندازه‌گیری نقطه ذوب استانیلید
• واژه‌نامه

جلسه دوم: نوبلور کردن

• تئوری نوبلور کردن یا تبلور مجدد
• انواع روش‌های نوبلور
• کاربردها
• وسایل موردنیاز
• خلاصه مراحل انجام نوبلور
• ویژگی‌های حلال مناسب
• حلال‌های رایج نوبلور
• نحوه تست انتخاب حلال مناسب برای نوبلور
• مراحل انجام نوبلور تک حلالی
• مثال: مراحل نوبلور کردن استانیلید ناخالص
• مراحل انجام نوبلور چند حلالی
• خطاهایی که ممکن است با آنها مواجه شویم
• راه‌حل خطاها
• واژه‌نامه

جلسه سوم: آزمایش تقطیر ساده

• تئوری تقطیر
• مفهوم فشار بخار و نقطه جوش
• انواع تقطیر
• خلاصه‌ی مراحل تقطیر
• قوانین شیمی فیزیکی حاکم بر تقطیر
• مفهوم آزئوتروپ
• تقطیر ساده
• کاربردهای تقطیر ساده
• وسایل موردنیاز
• راه‌اندازی سیستم تقطیر ساده
• شروع تقطیر
• متوقف کردن تقطیر
• مثال: تقطیر مخلوط آب و استون
• واژه‌نامه

جلسه چهارم: آزمایش تقطیر جزء به جزء

• تفاوت سیستم تقطیر جزء به جزء و ساده
• انواع ستون‌های تقطیر جزء به جزء
• تئوری تقطیر جزء به جزء
• کاربردها
• وسایل مورد نیاز
• راه‌اندازی سیستم تقطیر جزء به جزء
• مراحل تقطیر
• عایق‌کاری ستون تقطیر
• روش تمیز کردن انواع ستون‌های تقطیر
• مثال: تقطیر جزء به جزء مخلوط آب و استون
• واژه‌نامه

جلسه پنجم: آزمایش تقطیر در خلاء

• تئوری تقطیر در خلاء یا تقطیر در فشار کاهش یافته
• کاربردها
• مزیت‌های تقطیر در خلاء
• وسایل مورد نیاز
• ایجاد محیط خلاء
• نکات مهم و متمایز در راه‌اندازی تقطیر در خلاء
• تله خلاء
• را‌ه‌اندازی سیستم تقطیر در خلاء
• شروع تقطیر
• پایان تقطیر و نحوه‌ی متوقف کردن تقطیر در خلاء
• نکات مهم متوقف کردن تقطیر در خلاء
• دستگاه روتاری
• اجزای دستگاه روتاری
• مراحل کار با دستگاه روتاری
• واژه‌نامه

جلسه ششم: آزمایش تقطیر با بخار آب

• تئوری تقطیر با بخار آب
• مزیت تقطیر با بخار آب
• کاربردها
• وسایل مورد نیاز
• تقطیر با بخار آب مستقیم و غیر مستقیم
• راه‌اندازی سیستم تقطیر
• شروع تقطیر
• پایان تقطیر و جداسازی اسانس
• کلونجر
• واژه‌نامه

جلسه هفتم: آزمایش استخراج مایع-مایع

• مقدمه
• مثال‌های روزمره از استخراج
• انواع استخراج
• قیف جداکننده یا دکانتور
• استخراج مایع-مایع
• نحوه تشخیص فاز آلی و آبی
• تئوری استخراج مایع-مایع
• ویژگی‌های حلال مناسب برای استخراج
• مراحل استخراج مایع-مایع
• ماده خشک کننده
• ویژگی‌های ماده خشک‌کننده
• کاربردهای استخراج مایع-مایع
• استخراج نمک‌های معدنی از مخلوط آلی
• Work-up واکنش
• استخراج ترکیب قلیایی از مخلوط آلی
• استخراج ترکیب اسیدی ار مخلوط آلی
• واژه‌نامه

جلسه هشتم: آزمایش استخراج جامد-مایع

• استخراج جامد-مایع
• کاربردهای استخراج جامد-مایع
• استخراج اسانس به روش تقطیر با بخار آب
• استخراج اسانس با استفاده از کلونجر
• عصاره‌گیری با سوکسله
• عصاره‌گیری به روش خیساندن یا ماسراسیون
• استخراج کافئین از چای
• واژه‌نامه

جلسه نهم: کروماتوگرافی

• مقدمه
• تئوری کروماتوگرافی
• انواع کروماتوگرافی
• کروماتوگرافی کاغذی
• وسایل موردنیاز برای کروماتوگرافی کاغذی
• مراحل انجام کروماتوگرافی کاغذی
• کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)
• وسایل موردنیاز برای TLC
• مقایسه کروماتوگرافی کاغذی و TLC
• مراحل انجام TLC
• روش‌های تشخیص TLC
• آنالیز کروماتوگرافی صفحه‌ای (کاغذی و TLC)
• کروماتوگرافی ستونی
• واژه‌نامه