شامپو و انواع آن: شیمی، pH و مواد تشکیل‌دهنده

دکتر بابک بهادری

شامپو و انواع آن: شیمی، pH و مواد تشکیل‌دهنده

شامپو یکی از پرکاربردترین محصولات بهداشتی در زندگی روزمره است که نقش مهمی در حفظ سلامت مو و پوست سر ایفا می‌کند. این محصول به منظور تمیز کردن موها و پوست سر از آلودگی‌ها، چربی‌ها و مواد زائد استفاده می‌شود. شامپوها نه تنها وظیفه پاکسازی موها را بر عهده دارند، بلکه می‌توانند با ترکیبات خاص خود به تقویت، آبرسانی و حتی درمان مشکلات مختلف مو کمک کنند. در این مقاله به بررسی شیمی شامپو، pH آن و مواد تشکیل‌دهنده مختلف آن خواهیم پرداخت و به اثرات هرکدام از این مواد و کاربردهای آنها خواهیم پرداخت.

شامپو

شیمی شامپو

شامپو یک محلول مایع است که معمولاً از ترکیب آب، مواد شوینده (سورفکتانت‌ها)، مواد نرم‌کننده، تثبیت‌کننده‌ها، مواد ضد عفونی‌کننده، رنگ‌ها، اسانس‌ها و مواد فعال دیگر تهیه می‌شود. این ترکیبات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند به خوبی آلودگی‌ها، چربی‌ها و سایر مواد زائد را از مو و پوست سر پاک کنند.

سورفکتانت‌ها

سورفکتانت‌ها یا مواد فعال سطحی، اجزای اصلی تشکیل‌دهنده شامپو هستند. این مواد باعث کاهش کشش سطحی بین آب و چربی می‌شوند و بنابراین امکان شست‌وشوی بهتر چربی‌ها و آلودگی‌ها را فراهم می‌آورند. سورفکتانت‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

سورفکتانت‌های آنیونی: این گروه از سورفکتانت‌ها مانند سدیم لورت سولفات (SLS) یا سدیم لورت اتر سولفات (SLES) معمولاً در شامپوهای عمومی استفاده می‌شوند. این مواد قدرت شویندگی بالایی دارند، اما ممکن است برای پوست‌های حساس تحریک‌کننده باشند.

سورفکتانت‌های غیر آنیونی: این سورفکتانت‌ها معمولاً ملایم‌تر هستند و برای افرادی که پوست حساس دارند مناسب‌ترند. برخی از آنها عبارتند از کوکونات فتی اسید (Cocamidopropyl Betaine) و سایر ترکیبات مشتق‌شده از روغن نارگیل.

مواد تثبیت‌کننده و نگهدارنده‌ها

این مواد در شامپو به منظور حفظ ساختار محصول و جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، پارابن‌ها یا نگهدارنده‌های طبیعی مانند روغن درخت چای در این دسته قرار می‌گیرند.

pH شامپو و اهمیت آن

pH یکی از ویژگی‌های مهم شامپو است که باید به طور دقیق تنظیم شود. pH بیانگر میزان اسیدی یا بازی بودن یک محلول است و در مقیاس ۰ تا ۱۴ اندازه‌گیری می‌شود. مقادیر pH کمتر از ۷ به معنای اسیدی بودن و مقادیر بیشتر از ۷ نشان‌دهنده بازی بودن هستند.

پی اچ

pH مناسب برای پوست سر و مو

پودر یا اسید بودن یا بازی بودن یک شامپو تأثیر زیادی بر سلامت پوست سر و مو دارد. پوست سر انسان به طور طبیعی pH حدود ۴.۵ تا ۵.۵ دارد که آن را در دسته اسیدی قرار می‌دهد. بنابراین، شامپوهایی که دارای pH مشابه یا نزدیک به این مقدار باشند، بهترین گزینه برای شست‌وشو و محافظت از پوست سر هستند.

اگر pH شامپو بیش از حد قلیایی باشد (یعنی بیشتر از ۷)، می‌تواند به ساختار مو آسیب برساند، باعث خشکی و شکنندگی آن شود و همچنین با از بین بردن روغن‌های طبیعی پوست سر، خشکی را تشدید کند. از طرف دیگر، شامپوهای با pH بسیار پایین ممکن است موجب تحریک و التهاب پوست سر شوند. بنابراین، شامپوهایی با pH متعادل، معمولاً بین ۴.۵ تا ۶، برای استفاده روزانه توصیه می‌شوند.

مواد تشکیل‌دهنده شامپو و اثرات آن‌ها

شامپو

در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین مواد تشکیل‌دهنده شامپو و اثرات آن‌ها خواهیم پرداخت.

سورفکتانت‌ها (مواد شوینده)

سورفکتانت‌ها برای حذف چربی‌ها و آلودگی‌ها از مو و پوست سر ضروری هستند. آن‌ها با شکستن مولکول‌های چربی و آلودگی، این مواد را در آب معلق می‌کنند و به راحتی از سطح مو و پوست شسته می‌شوند. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، سورفکتانت‌های آنیونی به دلیل قدرت شویندگی بالا معمولاً در شامپوهای معمولی و شامپوهای ضد شوره استفاده می‌شوند.

نرم‌کننده‌ها (Conditioners)

نرم‌کننده‌ها برای کمک به نرم کردن موها و کاهش خشکی و وز آن‌ها اضافه می‌شوند. این مواد معمولاً حاوی ترکیباتی هستند که به سطح ساقه مو می‌چسبند و آن را نرم می‌کنند. یکی از مواد رایج در نرم‌کننده‌ها، سیلیکون‌ها هستند که سطح مو را پوشش می‌دهند و در نتیجه ظاهری صاف و براق به موها می‌بخشند.

پروتئین‌ها و آمینو اسیدها

پروتئین‌ها مانند کراتین و آمینو اسیدها به تقویت ساختار مو و بهبود سلامت آن کمک می‌کنند. کراتین یکی از اجزای اصلی مو است و افزودن آن به شامپوها می‌تواند باعث تقویت و کاهش شکنندگی مو شود. این ترکیبات به ترمیم آسیب‌های ساختاری مو، به ویژه در اثر گرما، رنگ کردن و شرایط محیطی، کمک می‌کنند.

گیاهان و عصاره‌های طبیعی

عصاره‌های گیاهی مانند آلوئه‌ورا، بابونه، چای سبز و مریم گلی به عنوان مواد ضد التهابی و آنتی‌اکسیدان در شامپوها استفاده می‌شوند. این عصاره‌ها می‌توانند به آرام‌سازی پوست سر، کاهش التهابات و تحریکات و تقویت ریشه مو کمک کنند. برای مثال، عصاره آلوئه‌ورا به دلیل خاصیت آبرسانی و التیام‌بخشی که دارد، در شامپوهای مخصوص پوست‌های حساس و موهای خشک کاربرد زیادی دارد.

اسیدهای چرب

اسیدهای چرب که معمولاً از روغن‌های گیاهی مانند روغن نارگیل، روغن آرگان و روغن جوجوبا استخراج می‌شوند، برای تغذیه و آبرسانی به موها به کار می‌روند. این روغن‌ها می‌توانند مو را نرم کنند، به آن براقیت بدهند و از خشکی آن جلوگیری کنند. همچنین برخی از اسیدهای چرب مانند اسید لینولنیک موجود در روغن آرگان، می‌توانند باعث کاهش التهاب پوست سر شوند.

شامپو

الکل‌ها

الکل‌ها معمولاً برای حل کردن مواد مختلف و ایجاد بافت مناسب در شامپوها به کار می‌روند. برخی از الکل‌ها می‌توانند خاصیت ضدعفونی‌کننده داشته باشند، اما در عین حال ممکن است موها را خشک کنند. به همین دلیل شامپوهایی که حاوی الکل‌های خشن هستند (مانند الکل ایزوپروپیل)، ممکن است برای موهای خشک و آسیب‌دیده مناسب نباشند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی

ویتامین‌ها مانند ویتامین E، ویتامین B5 (پانتنول) و ویتامین A در شامپوها برای تقویت رشد مو، افزایش براقیت و جلوگیری از ریزش مو اضافه می‌شوند. این ویتامین‌ها همچنین خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند و می‌توانند از مو در برابر آسیب‌های محیطی محافظت کنند.

مواد ضد شوره

برای افرادی که از شوره سر رنج می‌برند، شامپوهایی که حاوی مواد ضد شوره مانند پیروکتون اولامین، سلنیوم سولفید یا کتوکونازول هستند، می‌توانند به کنترل و کاهش شوره کمک کنند. این ترکیبات معمولاً با کاهش قارچ‌های سطح پوست سر که باعث ایجاد شوره می‌شوند، اثر می‌گذارند.

نتیجه‌گیری

شامپو یکی از محصولات ضروری در روتین مراقبت از مو و پوست سر است که با ترکیبات خاص خود می‌تواند تأثیرات مختلفی بر سلامت موها داشته باشد. انتخاب شامپوی مناسب با توجه به pH، نوع پوست سر و مو و مواد تشکیل‌دهنده آن می‌تواند به حفظ سلامت و زیبایی موها کمک کند. در نهایت، آگاهی از ترکیبات موجود در شامپو و اثرات آن‌ها می‌تواند به مصرف‌کنندگان کمک کند تا محصولاتی را انتخاب کنند که با نیازهای خاص پوست و موی آن‌ها سازگار باشد.

لطفاً نظر ارزشمند خود را درباره این مقاله بنویسید.

لطفاً نظر ارزشمند خود را درباره این مقاله بنویسید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *